نقدینگی چیست و چرا اهمیت دارد؟

اهمیت نقدینگی در معاملات فارکس

از مزایای کار کردن در بازار فارکس می‌توان به میزان نقدینگی بالای آن نسبت به بازارهای دیگر اشاره کرد به گونه‌ای که معامله‌گران در زمان ورود خود به بازار با حجم عظیمی از آن مواجه می‌شوند.
براساس گزارشات سه ساله ارائه شده توسط بانک تسویه بین المللی در سال 2016، حجم نقدینگی این بازار برابر با 5.1 میلیون دلار برآورد شده است.
نقدینگی بالای بازار فارکس باعث سهولت معاملات و افزایش محبوبیت آن در بین معامله‌گران شده است.
با این حال باید گفت که برای بهره‌مندی از این نقدینگی باید به تغییرات بازار فارکس توجه کنید.

در این مقاله به بررسی مفهوم نقدینگی و ریسک‌های آن می‌پردازیم و در نهایت سعی می‌کنیم توضیح دهیم که چگونه این فاکتور بر معاملات شما تاثیر گذار خواهد بود.

نقدینگی چیست و چرا اهمیت دارد؟

در بازار فارکس نقدینگی به معنای توانایی یک جفت ارز برای معامله شدن ( خرید/ فروش) بر اساس تقاضای معامله‌گران است.
زمانی که جفت ارزهای اصلی را معامله می‌کنید، در واقع در یک بازار با نقدینگی بالا معاملات خود را انجام می‌دهید.
با این حال باید گفت که شما معاملات خود را بر پایه نقدینگی موسسات مالی انجام می‌دهید که به شما اجازه معامله با جفت ارزها را می‌دهند.
توجه داشته باشید که همه جفت ارزها نقدینگی بالایی ندارند.
در واقع، ارزها بسته به اینکه جزو جفت ارزهای اصلی، فرعی و اگزوتیک قرار بگیرند، سطح نقدینگی متفاوتی دارند.
میزان نقدینگی با حرکت از جفت ارزهای اصلی به سمت فرعی و در نهایت جفت ارزهای اگزوتیک بسیار کم خواهد شد.

نقدینگی بالا:

نقدینگی بالا در فارکس به جفت ارزهایی اختصاص دارند که بدون تغییر زیادی در قیمت‌، در اندازه‌ای قابل توجه، خرید و فروش می‌شوند.
از جمله آنها می‌توان به جفت ارز EUR/USD به عنوان جفت ارز اصلی اشاره کرد.
جفت ارزهای اصلی که نقدینگی بالایی دارند عبارت اند از:

• GBP/USD
• USD/JPY
• EUR/GBP
• AUD/USD
• USD/CAD
• USD/CHF
• NZD/USD

نقدینگی کم:

نقدینگی کم مربوط به جفت ارزهایی می‌شود که در صورت خرید و فروش در حجم بالا با تغییرات زیاد قیمت همراه هستند.
از جمله آنها می‌توان به جفت ارز اگزوتیک PLN/JPY اشاره کرد.

نقدینگی در فارکس در مقابل عدم نقدینگی

از دیدگاه یک معامله‌گر، بازاری که نقدینگی نداشته باشد، رفتارها یا گپ‌های نامنظمی خواهد داشت.
به این دلیل که در هر لحظه، سطح خرید یا فروش متفاوت است.
بازار با نقدینگی بالا به عنوان بازاری عمیق یا نرم شناخته می‌شود که پرایس اکشن روانی را نیز تجربه می‌کند.
اغلب معامله‌گران به بازارهای با نقدینگی بالا نیاز دارند زیرا مدیریت ریسک در بازاری که نقدینگی بسیار کمی دارد و جهت حرکت آن مخالف پیش بینی شما باشد، بسیار سخت خواهد بود.

به 3 نشانه زیر توجه کنید:

1- گپ‌ها در معاملات فارکس

شکاف یا گپ در فارکس در مقایسه با سایر بازارهای معاملاتی متفاوت است.
با این حال، زمانی که نرخ بهره یا سایر رویدادهای خبری تاثیرگذار بر خلاف انتظارات منتشر شوند، گپ‌هایی را در قیمت بازار فارکس ایجاد می‌کند.
این گپ‌ها ممکن است در ابتدای هفته و بعدازظهر یکشنبه (به وقت آمریکا) ایجاد شوند.
اگر در آخر هفته خبری منتشر شود، شکاف کلی ایجاد شده در فارکس معمولا کمتر از 0.50 درصد ارزش یک ارز خواهد بود.
نمودارهای زیر تفاوت نقدینگی بین بازار سهام و بازار فارکس را نشان می‌دهند که با گپ یا شکاف مشخص شده‌اند.
بازارهای سهام مستعد مواجه با گپ‌ها هستند: شاخص FTSE 100

بازار فارکس با گپ کم یا بدون گپ:

بازاری مانند فارکس که 24 ساعت شبانه روز باز است نقدینگی بیشتری دارد، همچنین این بازار به دلیل داشتن روندی مستمر نسبت به بازار سهام ، شکاف و گپ کمتری دارد.
این موضوع به معامله‌گران کمک می‌کند که براساس شرایط خود وارد بازار شده و یا از آن خارج شوند.

بازاری مانند سهام آمریکا یا معاملات فیوچرز که تنها بخشی از روز فعالیت دارند به عنوان بازارهای با نقدینگی کمتر در نظر گرفته می‌شوند.
زیرا اخباری که در طول شب منتشر شود و بر خلاف انتظارات عموم باشد باعث جهش قیمت‌ها در زمان بازگشایی بازار می‌شود.

2. شاخص نقدینگی فارکس

بروکرها اغلب با ارائه گزینه حجم در نمودار به معامله‌گران فرصت سنجش نقدینگی بازار را می‌دهند.
این شاخص نقدینگی فارکس بوسیله آنالیز مولفه‌های نمودار حجمی تفسیر می‌شود.
هر مولفه حجمی نشان دهنده میزان حجم معاملات انجام شده در یک بازه زمانی مشخص است به همین دلیل می‌تواند اطلاعات خوبی را درباره نقدینگی بازار در اختیار معامله‌گر قرار دهد.

معمولا بروکرها داده‌های نقدینگی خود را منعکس می‌کنند و اطلاعاتی درباره نقدینگی کل بازار معاملات فارکس در اختیار شما قرار نمی‌دهند.
با این حال، استفاده از اطلاعات مربوط به نقدینگی بروکرها می‌تواند اطلاعاتی را درباره بازار معاملات خرد در اختیار شما قرار دهد.

3- نقدینگی متفاوت بازه‌های زمانی مختلف در طول روز

معامله گران کوتاه مدت یا اسکالپرها باید از چگونگی تغییر نقدینگی در فارکس در طول روز اطلاع داشته باشند.
برخی از ساعت‌‌های یک روز معاملاتی مانند زمان فعالیت بازار آسیا، قیمت‌ها در محدوده خاصی، بین دو سطح حمایت و مقاومت حرکت می‌کنند و روند مشخصی ندارد.
چنین موقعیتی برای معاملات اسکالپرها مناسب است.
بیشترین تحرکات بازار، مربوط به بازار صبح آمریکاست که با بازارهای اروپا/لندن همپوشانی دارد، به گونه‌ای که به تنهایی 50٪ از حجم کل معاملات را به خود اختصاص داده است.
توجه داشته باشید 20٪ از کل معاملات در بازار آمریکا انجام می‌شود.

در ساعات بعد از ظهر به وقت آمریکا معمولا معامله‌گران تغییرات شدیدی را تجربه می‌کنند.
البته باید گفت در زمان‌‌هایی که کمیته بازار آزاد فدرال رزرو (FOMC) اخبار غافل‌گیر کننده‌‌ای را منتشر می‌کند، جهت حرکت بازارها تغییر خواهد کرد.

پرایس ایمپکت چیست؟ راهکار جلوگیری از انحصاری نشدن یک توکن

هر معامله‌گری در بازار ارزهای دیجیتال باید با مفهوم پرایس ایمپکت آشنا باشد، بداند پرایس ایمپکت چیست و چه زمانی ایجاد می‌شود. این مفهوم به‌خصوص برای افرادی که سرمایه کلانی را وارد این بازار کرده‌اند اهمیت زیادی دارد. پرایس ایمپکت روی قیمت یک توکن تاثیر زیادی دارد و می‌تواند سود افراد را کاهش دهد. گاهی معامله نکردن، به‌صرفه‌تر می‌شود. بنابراین آشنایی با آن ضروری است.

پرایس ایمپکت چیست؟

در توضیح اینکه پرایس ایمپکت چیست می‌توان به‌سادگی گفت که به اختلاف قیمت فعلی یک توکن در بازار و قیمت آن هنگام معامله در یک صرافی غیرمتمرکز، پرایس ایمپکت می‌گویند. پرایس‌ایمپکت ناشی از تغییر قیمت ناگهانی توکن و در نتیجه برهم‌خوردن تناسب نقدینگی استخرها است.

معاملات خرید، با از بین بردن ارزان‌ترین سفارش‌های فروش دفتر سفارشات، قیمت دارایی را بالاتر می‌برند. برعکس آن برای معاملات فروش رخ می‌دهد. این‌که قیمت در نتیجه معامله چقدر تغییر کند، به میزان نقدینگی جفتِ معاملاتی تحت تاثیر بستگی دارد. جفت‌هایی که نقدشوندگی بیشتری دارند، نسبت به آنهایی که حجم نقدینگی چیست و چرا اهمیت دارد؟ مبادلاتشان کمتر است، پرایس ایمپکت کمتری می‌گیرند.

معامله‌گران و به‌خصوص آنهایی که در بازارهایی با نقدینگی محدود معامله می‌کنند یا کسانی که معاملات بزرگ انجام می‌دهند باید تأثیر معامله خود را بر قیمت دارایی در نظر داشته باشند. معامله خرید دوم آنها به دلیل تأثیر بر بازار، به طور متوسط ​​گرانتر از معامله اول خواهد بود.

در تحقیقاتی که شرکت‌های معاملاتی انجام داده‌اند، یکی از داغ‌ترین زمینه‌های مورد بحث، نظارت و کنترل قیمت است. در‌حال‌حاضر تلاش زیادی برای درک وابستگی تاثیر معامله بر حجم آن، و مدت تاثیرگذاری بر قیمت دارایی انجام می‌شود.

پرایس ایمپکت چگونه کار می‌کند؟

همانطور که گفتیم پرایس‌ایمپکت تغییر در قیمت یک دارایی ناشی از معامله آن است. خرید یک دارایی قیمت آن را بالا می‌برد، در‌حالی‌که فروش دارایی قیمت آن را پایین می‌آورد. میزان حرکت قیمت بازتابی از نقدشوندگی دارایی است. هر چه نقدشوندگی دارایی بیشتر باشد، هر معامله اثر کمتری بر قیمت آن خواهد گذاشت. معامله یک دارایی می‌تواند بر قیمت سایر دارایی‌ها نیز تأثیر بگذارد، پدیده‌ای که به‌عنوان تأثیر متقابل شناخته می‌شود.

برای اینکه بهتر متوجه شوید پرایس ایمپکت چیست مثالی بیان می‌کنیم. اگر فردی بخواهد توکنی بخرد که قیمت آن 2 دلار است، صرافی قیمت 2 دلار را در نظر می‌گیرد، اما اگر بخواهد 30 درصد از عرضه نقدینگی آن توکن را خریداری کند، مبادله با مکانیزم پرایس ایمپکت انجام می‌شود و قیمت را بسیار بالاتر می‌برد.

از‌این‌رو هیچ توجیه اقتصادی برای نهنگ‌ها وجود ندارد که این معامله را انجام دهد. پس معامله خود را رها می‌کند. همین مکانیسم در مورد فروش توکن نیز صدق می‌کند. قیمت فروش 1 توکن با 1000 توکن متفاوت است و بستگی به میزان عرضه توکن و عرضه استخرهایی دارد که نقدینگی را به صرافی‌ها ارائه می‌دهند. پرایس‌ایمپکت برای مقابله با رفتار نهنگ‌ها به منظور جلوگیری از خرید و فروش کلان توکن‌ها ایجاد شده است.

برخی الگوریتم‌های معاملاتی برای بهینه‌سازی نرخ معاملات طراحی‌شده‌اند تا پرایس ایمپکت و ریسک نوسانات را به حداقل برسانند. به‌عنوان مثال، می‌توان یک معامله بزرگ را به یک سری معاملات کوچکتر تقسیم کرد. اما این امر معامله‌گر را در معرض خطر حرکت بازار علیه آنها در حین انجام معاملات قرار می‌دهد.

خطای Price Impact Too High (بالا بودن بیش از حد پرایس ایمپکت) در برخی صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال مثل صرافی پنکیک‌سواپ رخ می‌دهد که مانع انجام تراکنش‌هایی با مقدار زیاد می‌شود.

خطای Price Impact Too High چیست و چطور رفع می‌شود؟

خطای Price Impact Too High به این معنیئاست که فرد بخش بزرگی از سرمایه خود را موقع مبادله توکن از دست می‌دهد. پرایس ایمپکت بر قیمت توکن اثر می‌گذارد و بیشتر در جفت توکن‌های غیر‌نقدی دیده می‌شود.

به‌عنوان مثال، اگر 190‌دلار اتریوم را با 80 دلار ارز دیجیتال دیپر نتورک (DIP) تعویض کنید، پرایس ایمپکت حدود 60درصد خواهد بود. چراکه تعداد فروشندگان این شبکه در قیمت بازار، برای انجام سفارش شما کم است. به‌این‌ترتیب می‌توانید منتظر بمانید تا نقدینگی بیشتری وارد بازار شود یا مقدار مبادله را کاهش دهید.

در صرافی پنکیک‌سواپ خطای Price Impact Too High بخاطر مهاجرت از نسخه V1 به V2 رخ می‌دهد. پنکیک سواپ V2 به خاطر عدم وجود نقدینگی کافی باعث این خطا می‌شود. از آنجایی که استخر V2 جدید است، هنوز نقدینگی آن زیاد نیست. به‌عبارت‌دیگر، استخرهای نقدینگی همچنان در حال مهاجرت یا به‌روزرسانی هستند. از‌این‌رو، باید منتظر بمانید تا توسعه‌دهندگان توکن آن را انتقال دهند یا به‌روز کنند.

مشکل بالا بودن پرایس ایمپکت چه راه حل‌هایی دارد؟

سه راهکار برای حل مسئله هست:

تغییر نسخه صرافی

برای رفع «Price Impact Too High» در صرافی پنکیک‌سواپ، باید از V2 به V1 (قدیمی) سوییچ کنید. پس از اینکه صرافی پنکیک‌سواپ را به V1 تغییر دادید، می‌توانید توکن‌های خود را بدون هیچ خطایی معامله کنید.

صرافی پنکیک‌سواپ در 25 آوریل 2021 به V2 منتقل شده است. با‌این‌حال، استخر نقدینگی بسیاری از توکن‌ها هنوز در V1 قفل است. بنابراین، نمی‌توانید این توکن‌ها را در V2 معامله کنید. برای تأیید این موضوع، می‌توانید به صفحه توییتر توکن مراجعه کرده و توییت‌های آن‌ها را بررسی کنید. به‌عنوان مثال، ارز دیجیتال ایلان‌گیت (ElonGate) به‌تازگی استخر نقدینگی خود را برای پشتیبانی از صرافی پنکیک سواپ V2 باز کرده است. با‌این‌حال، اکثریت نقدینگی هنوز در V1 قفل شده است.

-سوییچ کردن به V1 (نسخه قدیمی)

سپس یک پیام پاپ‌آپ باز می‌شود که در آن نوشته پنکیک‌سواپ V1 دیگر پشتیبانی نمی‌شود. همچنین به شما توصیه می‌کند برای دیدن قیمت‌های بهتر در بیشتر جفت‌ها به V2 بروید.

نقدینگی بیشتر توکن‌ها هنوز در استخر نقدینگی V1 قفل است، بنابراین باید فعلاً به V1 بروید. برای تایید سلب مسئولیت، Continue to V1 Anyway را انتخاب کنید. پس از اینکه به نسخه 1 پنکیک سواپ تغییر مکان دادید، می‌توانید توکن‌های خود را بدون خطای «تأثیر قیمت خیلی بالا» عوض کنید!

مقدار خرید را کاهش دهید و معاملات را به هم بزنید

گاهی اوقات برخی از ارزهای رمزنگاری شده را به دلیل قیمت بسیار پایین آنها می‌توان با مقادیر بسیار کمی دلار خریداری کرد. همچنین، ممکن است این دارایی‌ها، استخرهای نقدینگی بزرگ زیادی نداشته باشند، بنابراین در معاملاتی با حجم بالا مکانیسم پرایس‌ایمپکت ایجاد می‌شود. برای حل این مشکل می‌توانیم تعداد دارایی‌هایی را که قصد معامله داریم، کاهش دهیم و در چند تراکنش به میزان دلخواه بخریم یا بفروشیم.

افزایش تحمل لغزش قیمت

برای معامله ارزهای دیجیتال در صرافی‌های غیرمتمرکز مانند یونی‌سواپ، در صورت مواجه شدن با خطای Price Impact Too High، ممکن است تغییر اسلیپیج (لغزش) قیمت برای تکمیل تراکنش یک راه‌حل باشد. گاهی اوقات به دلیل نوسانات بیش از حد قیمت و طولانی شدن فرآیند ثبت معامله خرید یا فروش در صرافی‌های غیرمتمرکز، افزایش اسلیپیج قیمت، به تکمیل معامله کمک می‌کند.

برای این کار مطابق تصویر زیر روی علامت چرخ‌دنده در Uniswap DEX کلیک می‌کنیم سپس سعی می‌کنیم تلرانس اسلیپیج قیمت را تغییر داده و تایید کنیم. برای یافتن بهترین تحمل اسلیپیج، باید وایت‌پیپر آن توکن را بخوانید.

سایر راهکارهای ساده

راه‌حل‌های دیگری مانند استفاده از اینترنت پرسرعت، استفاده از تلفن همراه یا لپ‌تاپ دیگر و حتی تغییر برنامه مرورگرها گاهی اوقات می‌تواند مشکل پرایس‌ایمپکت بالا را حل کند.

چگونه از خطای بالا بودن پرایس ایمپکت هنگام خرید توکن پیشگیری کنیم؟

حالا که متوجه شدید دلیل اهمیت پرایس ایمپکت چیست و میزان تاثیرگذاری آن چقدر است، چند راهکار برای جلوگیری یا کاهش آن پیشنهاد می‌کنیم:

عمق استخر یا نقدینگی

در صرافی پنکیک‌سواپ قبل از اینکه برای خرید ارز دیجیتال خاصی اقدام کنید، از قسمت Info اطلاعات مربوط به نقدینگی آن را ببینید. چراکه پرایس‌ایمپکت با عمق استخر یا نقدینگی در ارتباط است. مثلا سکه‌های تازه معرفی شده، معمولا عمق نقدینگی خوبی ندارند.

حجم معاملات در زمان‌های مختلف

برای اینکه حجم معامله یک رمزارز را در بازه‌های زمانی مختلف بررسی کنید می‌توانید نام رمزارز‌ را در سایت‌های جستجوگر بلاکچینی، جستجو کنید. توجه داشته باشید که اگر حجم معاملات انجام شده با این توکن کمتر از معامله‌ای بود که شما می‌خواهید انجام دهید، احتمالا با مشکل پرایس ایمپکت مواجه خواهید شد.

سایت‌های تجمیع کننده نقدینگی

یکی از روش‌های اطمینان از مواجه نشدن با خطای پرایس ایمپکت، استفاده از تجمیع‌کننده‌های نقدینگی(Dex Aggregator) است که در صرافی‌های غیرمتمرکز وجود دارند. این ابزار، قیمت توکن را در صرافی‌های مختلف بررسی می‌کند و بهترین قیمت را به شما ارائه می‌دهد. پروتکل وان اینچ (1inch) یکی از بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز است که عملکرد خوبی در این زمینه دارد.

جمع بندی

در بازار ارزهای دیجیتال که قیمت را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند لازم است معامله‌گران و به‌خصوص کسانی که می‌خواهند سرمایه کلانی را وارد بازار کنند، از قبل مطالعاتی پیرامون اینکه پرایس ایمپکت چیست و چه تاثیراتی بر قیمت دارد انجام دهند. افراد می‌بایست روش‌های جلوگیری از وقوع خطای پرایس ایمپکت را بدانند. در غیر این صورت ممکن است در معاملات خود با مشکل مواجه شوند. این خطا در صرافی‌های غیرمتمرکز که نقدینگی کمتری دارند مشاهده می‌شود. راهکارهایی که در مقاله به آن اشاره کردیم از کاربردی‌ترین راهکارهای مقابله با پرایس ایمپکت است.

اهمیت نقش مسکن در اقتصاد ملی

یک کارشناس اقتصاد مسکن، ساختار اقتصاد دولتی را به اسب مرده تشبیه کرد و گفت: احداث یک‌میلیون واحد فقط در یک سال نیاز به ۴۰۰۰هزار میلیارد تومان یعنی منابعی بیش از نقدینگی موجود در کشور دارد؛ سوال این است که آیا چنین منابعی در اختیار داریم و آیا ساخت سالانه یک‌میلیون مسکن به ذهن دولت‌های قبل نرسیده بود؟

بیت‌الله ستاریان در گفت‌وگو با «ایسنا» اظهار کرد: بازار مسکن طی حدود ۴۰ سال گذشته ۷۰ تا ۸۰ مرتبه دچار پرش‌های قیمتی شده است. قیمت ارز و طلا هم مرتبا بالا رفته اما عجیب است که کسی به ریشه‌یابی معضل توجه نمی‌کند. دلار از ۷تومان به ۲۵هزار تومان، سکه از ۷۰ تومان به ۱۲میلیون تومان و مسکن در شمال تهران از متری ۵۰۰تومان به بالای ۱۵۰میلیون تومان رسیده است. علت چیست؟ دولت سازندگی، اصلاحات، احمدی‌نژاد و روحانی قطعا با این دیدگاه نیامدند که قیمت ارز را چند برابر تحویل دولت بعد بدهند. او افزود: همه دولت‌ها با این ادعا آمدند که می‌خواهیم پول ملی را تقویت کنیم، مشکل مسکن را حل کنیم، شغل به وجود بیاوریم، تورم را کنترل کنیم و سطح رفاه را بالا ببریم؛ ناتوان هم نبودند. دولت سیزدهم نیز قطعا با نیت خیر آمده و قصد خدمت دارد. اما سوال این است که چقدر می‌توان به تحقق وعده‌هایی مثل کنترل تورم و ساخت سالانه یک‌میلیون واحد مسکونی امیدوار بود؟

این کارشناس اقتصاد مسکن، ریشه اصلی معضلات اقتصادی را دخالت دولت در تمام سطوح اقتصادی دانست و گفت: دولت هم می‌خواهد نقش سیاسی و امنیتی داشته باشد و هم اقتصاد و تجارت را در اختیار بگیرد؛ درحالی‌که این دو موضوع در تعارض با یکدیگر هستند. یک ضرب‌المثل سرخ‌پوستی می‌گوید باید از اسب مرده پیاده شد. حالا یکی می‌گوید من زین قشنگی آورده‌ام، یکی می‌گوید من شلاق خوبی دارم. اقتصاد دولتی مثل اسب مرده‌ ای است که حرکت نمی‌کند. ته چنین اقتصادهایی بن‌بست است و اگر آقای رئیسی مسیر خود را تند برود، زودتر به بن‌بست می‌رسد.

دولت انحصار و امضاهای طلایی در اختیار دارد

ستاریان تاکید کرد: یک‌بار برای همیشه تکلیف را مشخص کنیم که آیا اقتصاد ما دولتی است یا خصوصی؟ چرا دولت باید انحصار نقدینگی چیست و چرا اهمیت دارد؟ و امضاهای طلایی در اختیار داشته باشد. چرا باید همه معادن زیر یوغ دولت باشد و مردم از آن بی‌بهره بمانند؟ دولت باید نقش حاکمیتی و تسهیل‌گری داشته باشد و مالیات بگیرد. دولت ما هم دولت است هم تاجر و هم تولیدکننده. شهروندان وقتی پای صندوق رای می روند دولت انتخاب می‌کنند نه تاجر. او با بیان اینکه در سیستم اقتصاد دولتی مسوولیتهای سنگین به راحتی در اختیار افراد قرار میگیرد، گفت: در دنیا وقتی می‌خواهند مدیر یک پالایشگاه را انتخاب کنند با وسواس، سوابق و تخصص فرد را ارزیابی می‌کنند و نهایتا فردی با ده‌ها سال تجربه را در رأس آن مجموعه قرار می‌دهند. اما در ایران با یک یادداشت، مدیرعامل فلان پالایشگاه منصوب می‌شود. می‌آییم یک نفر را بر اساس وجوه سیاسی و غیره، بالای سر تولید و تجارت کشور می‌گذاریم.

او گفت: ما هنوز به اهمیت بخش مسکن در اقتصاد ملی پی نبرده‌ایم. بیش از ۵۰درصد مردم در مشاغل و حرفه‌های مختلف به نوعی به بخش مسکن مرتبط هستند. بنابراین بخش مسکن از جنبه‌های فنی، اقتصادی و اجتماعی اهمیت دارد؛ اما برای چنین حوزه سنگینی فقط یک معاونت در وزارت راه و شهرسازی ایجاد کرده‌ایم و انتظار داریم بخش مسکن را که نیمی از اقتصاد کشور را شامل می‌شود، مدیریت کند. نقش وزارت اقتصاد در بازار مسکن چیست؟ تقریبا هیچ نقشی ندارد. درحالی‌که مهم‌ترین عامل نوسانات بازار مسکن، تاثیرپذیری از تلاطمات اقتصاد کلان است.

به گفته ستاریان اگر تمام نخبگان جهان را هم در این ساختار اقتصاد تماما دولتی جمع کنیم، کاری از پیش نمی‌برند. طی چهار دهه خروجی این اقتصاد، تورم مسکن، دلار، طلا و بورس بوده و اگر آقای رئیسی میخواهد موفق شود، باید این ساختار را تغییر دهد. در آن صورت شاید هشت سال بعد نرخ دلار را با قیمت معقولی به دولت بعدی تحویل دهد و امیدوار باشیم که ۱۰ تا ۱۵ سال آینده توسط دولت آینده اقتصاد کشور در مسیر پیشرفت قرار بگیرد.

وزارتخانه توان کنترل بازار مسکن را ندارد

او یادآور شد: فکر نکنیم دولت‌های قبلی بی‌عرضه بودند. نه این‌طور نیست؛ دولت‌ها هیچ فرقی با هم ندارند. هر وزیری در حوزه مسکن بیاید، ساماندهی بازار مسکن نه تنها از قدرت او بلکه از قدرت دولت هم خارج است. دولت آقای رئیسی وعده ساخت یک‌میلیون واحد مسکونی در سال را داده است. آیا دولت‌های قبلی به فکرشان نرسیده بود که این تعداد مسکن بسازند؟ می‌خواستند اما نتوانستند چرا؟ به این دلیل که ساخت این تعداد فقط در یک سال به ۴۰۰۰هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز دارد؛ یعنی بیش از کل نقدینگی موجود در کشور. این کارشناس اقتصاد مسکن در تشریح منابع لازم برای بخش مسکن گفت: وقتی می‌خواهید یک میلیون واحد مسکونی بسازید یعنی شما ۱۰۰میلیون مترمربع خالص باید تولید کنید. ۱۰۰میلیون مترمربع هم فضای خدماتی، اداری، تجاری، بهداشتی، فضای سبز و غیره درست کنید. هر مترمربع که‌ می‌سازید تقریبا به اندازه هزینه‌اش باید زیرساخت بدهید. آب، برق، گاز، آسفالت، خیابان و محوطه‌سازی. یعنی به اندازه ۴۰۰میلیون مترمربع هزینه کنید تا ۱۰۰میلیون متر مسکن داشته باشید. ستاریان ادامه داد: اگر برای هر متر دست کم ۱۰ میلیون تومان هزینه کنید به ۴۰۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز خواهید داشت. سوال این است که آیا منابع موجود اجازه اجرای چنین ابرپروژه‌ای را به ما می‌دهد؟ ما حتی ۱۵ ابزار و سیستم مالی را که هم‌اکنون در دنیا به کار گرفته می‌شود، در اختیار نداریم. پس باید بر اساس توان و امکاناتمان وعده بدهیم و جراحی اقتصاد را از همین امروز شروع کنیم.

افزایش پایه پولی در ایران چه اثری بر زندگی مردم دارد؟

پایه پولی که به آن «پول پرقدرت» نیز گفته می‌شود، در واقع همان پول‌های – سکه، اسکناس یا اعتبار – منتشرشده از سوی بانک مرکزی هستند.

شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که چرا به این پول‌ها، پول پرقدرت می‌گویند؟ پول پرقدرت عبارت است از پولی که مستقیماً توسط بانک مرکزی به وجود می‌آید و شامل موارد ترازنامه بانک مرکزی می‌شود.

به بیان ساده، پول پرقدرت برابر است با جمع اسکناس و مسکوک – مسکوک یعنی پول فلزی یا همان سکه – به علاوه سپرده‌های بانکی نزد بانک مرکزی. در واقع، پایه پولی منبعی است که توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود و در چرخه اقتصاد در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد، به گونه‌ای که بانک‌ها می‌توانند با استفاده از این منابع و از طریق خلق پول بانکی به گسترش حجم پول بپردازند.

منابع پایه پولی چه هستند؟ طلا، دارایی‌های خارجی، دارایی‌های ترازنامه، بانک‌های بدهکار، خالص دارایی‌های بانک مرکزی.

ماهیتاً محاسبه پایه پولی از دو روش منابع و مصارف قابل محاسبه است که در شکل زیر می‌توان آن را دید.

برگردیم به سؤال ابتدای متن که با افزایش ۹ هزار میلیارد تومان به پایه پولی کشور، چه اتفاقی در اقتصاد ایران در حال رخ دادن است؟

اسکناس و مسکوک در دست اشخاص که از اجزای پایه پولی بوده در بهار امسال کاهش یافته است . بر اساس تازه‌ترین گزارش پولی بانکی که بانک مرکزی منتشر کرده، پایه پولی در خرداد ماه سال جاری به بیش از ۲۷۴ هزار میلیارد تومان واحد رسید.

نقدینگی با رشد ۲۵٫۱ درصدی از ۱۵۸۲ هزار میلیارد تومان در خرداد ماه سال ۱۳۹۷ به ۱۹۸۰ هزار میلیارد تومان در خرداد ماه امسال رسید .

همچنین میزان رشد پایه پولی با ۲۵٫۵ درصد رشد از ۲۱۸ هزار میلیارد تومان در خرداد ماه سال گذشته به ۲۷۴ هزار میلیارد تومان در خرداد ماه امسال رسید.

این اعداد نشان می‌دهد در خرداد ماه امسال میزان رشد سالانه پایه پولی نسبت به نقدینگی بیشتر بوده است.

این اعداد به ما چه می‌گویند؟

این اعداد نشان‌دهنده این واقعیت هستند که هزینه عملکرد فعالیت مؤسسات خاکستری و عدم انضباط مالی و پولی، رشد سوداگری و دلالی در اقتصاد، و عدم شفافیت و فساد مالی باعث افزایش هزینه‌های دولت و بانک مرکزی در ساماندهی بازار پول شده است و اگر بهره‌وری و کارایی اقتصاد و مدیریت دولتی و بخش خصوصی بهتر نشود، که نخواهد شد، همچنان فشار برای افزایش پایه پولی و نقدینگی جهت تأمین نیاز رو به افزایش واحدهای اقتصادی به نقدینگی، نیازهای مؤسسات مالی، پرداخت سپرده‌های مردم، فشار بر بانک‌ها برای تزریق پول بیشتر افزایش خواهد یافت.

و با وجود رشد بالای نقدینگی و رشد پایه پولی، رشد اقتصادی همچنان بیشتر منفی خواهد شد.

در کنار نگرانی از اثر رشد پایه پولی و نقدینگی، و همچنین آثار التهابات و کمبود منابع ارزی، موضوع مطالبات معوق بانک‌ها نیز موضوعی است که بی‌توجهی به آن می‌تواند از یک سو اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی و رشد مجدد پایه پولی و نقدینگی را به همراه داشته باشد و دور و تسلسل تأمین نقدینگی، مطالبات معوق، رشد پایه پولی و نقدینگی و تورم را ادامه دهد و از سوی دیگر، تنگنای مالی بانک‌ها، قفل شدن منابع، توان تسهیلات‌دهی بانک‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

بدهی دولت به پیمانکاران و سازمان‌ها و شرکت‌ها و بخش خصوصی، که رقم بزرگی را شامل می‌شود، نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت، بدهکاران بانکی قادر به پرداخت بدهی خود نخواهند بود و مطالبات معوق بانکی باز هم افزایش خواهد یافت.

در این شرایط، طبیعی است که بانک‌ها در شرایط تنگنای مالی ‌به سمت اضافه‌برداشت از منابع بانک مرکزی هدایت شوند و، در نتیجه، اثر تورمی و سیل نقدینگی به سمت بازارهای گوناگون دامن زده می‌شود؛ امری که اکنون هر روزه با آن سرو کار داریم.

تحلیل آینده بورس از منظر مقایسه ارزش بازار و نقدینگی کل

بورس در سالی که گذشت (سال 1398) روند صعودی را طی کرد و بازدهی مناسبی را نصیب سرمایه گذاران کرد. اما چیزی که برای سرمایه گذاران و اهالی بورس اهمیت دارد تحلیل آینده بورس است. در تاریخ نگارش این مقاله (10 فروردین 99) سه روز کاری از فعالیت بورس در سال جدید گذشته است و در این سه روز شاهد بازار سراسر سبزی بوده‌ایم که سرمایه گذاران را نسبت به آینده بورس در سال 99 امیدوار کرده است. اما رشد بازار سرمایه که از اواخر سال 97 آغاز شده و تا به امروز ادامه داشته است تا کی ادامه خواهد داشت؟ این یک سوال بسیار مهم و اساسی است که تمامی فعالان بازار بورس به دنبال پاسخ آن هستند.

ما در این مقاله می‌خواهیم از منظر یک مقایسه از ارزش بازار سرمایه نقدینگی چیست و چرا اهمیت دارد؟ و نقدینگی کل کشور به پیش بینی یا تحلیل آینده بورس بپردازیم. سعی میکنیم مطلب را طوری بیان کنیم که علاوه بر اینکه میتواند دید روشن تری برای سرمایه گذاری در بورس برای سال 99 به خوانندگان بدهد، حاوی مطالب آموزشی و ارائه یک روش تحلیلی مدون باشد که در تمامی زمان ها بتوان از این روش برای تخمین روندهای بلند مدت بورس استفاده کرد.

تحلیل آینده بورس از منظر مقایسه ارزش بازار و نقدینگی کل در کشور، میتواند یک روش تحلیلی برای پیش بینی زمان اتمام یک روند صعودی یا نزولی در رالی‌های بلند مدت کلیت بازار باشد. شاید بتوان این روش را تحلیل بنیادی کلیت بازار بورس نامید. با همراه باشید.

ارزش کل بازار بورس چیست؟

به بیان ساده ارزش کل بازار سرمایه یعنی مجموع ارزش تمامی شرکت‌های بورسی و فرابورسی که با قیمت روز تمامی سهم‌ها محاسبه میشود. البته شما نیازی به محاسبه این عدد ندارید، برای دانستن ارزش کل بازار سرمایه کافی است به سایت TSETMC مراجعه کنید و ارزش بازار بورس و فرابورس را با هم جمع کنید. در تصویر زیر این دو مقدار را مشاهده میکنید. نشانگر موس را روی عدد نگه دارید تا رقم کامل نمایش داده شود.

در تصویر بالا ارزش بازار بورس 19,448,416,673,411,098 ریال، تقریبا معادل 1944 هزار میلیارد تومان است. همچنین ارزش فرابورس 4,163,715,137,110,037 ریال، تقریبا معادل 416 هزار میلیارد تومان است. بنابراین مجموع ارزش کل بازار سرمایه چیزی حدود 2360 هزار میلیارد تومان است (در زمان نگارش این مقاله). این عدد را داشته باشید تا بعدا درباره آن صحبت کنیم. قبل از آن اجازه بدهید ببینیم تعریف نقدینگی و اهمیت آن چیست.

نقدینگی کل چیست و چه اهمیتی دارد؟

نقدینگی کل کشور شامل مجموع کل پول و شبه پولی است که در اقتصاد کشور در جریان است. منظور از پول دارایی‌هایی است که کاملا نقد است و شما میتونید هر لحظه از آن برای مبادله استفاده کنید، سپرده های بانکی که هر لحظه میتوان از آن استفاده کرد، اسکناس و سکه همگی پول نقد محسوب میشوند و شبه پول نیز سپرده‌های بانکی بلند مدت است که نمیتوان تا تاریخ معینی از آن استفاده کرد. بنابراین به مجموع همه اینها اصطلاحا “نقدینگی کل” میگویند.

حجم نقدینگی و اثرات رشد آن در اقتصاد

عوامل موثر بر حجم نقدینگی کل در اقتصاد عمدتا شامل تغییرات سه فاکتور زیر است:

• خالص دارایی‌های خارجی سیستم بانکی
• خالص بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی
• بدهی بخش غیردولتی به سیستم بانکی

در اینجا نمی‌خواهیم درباره علل و عوامل رشد نقدینگی در کشور بپردازیم. چیزی که برای ما مهم است اثرات تغییرات نقدینگی بر اقتصاد و به تبع آن بر بورس است. تغییرات حجم و ترکیب نقدینگی در اقتصاد بسیار اهمیت دارد. در هر اقتصادی، رشد نقدینگی اجتناب ناپذیر است ولی موضوع مهم این است که اگر رشد نقدینگی بیش از رشد تولید باشد، آثار آن به صورت رشد قیمت‌ها و ایجاد تورم ظاهر می‌شود.

هر چقدر نقدینگی دست مردم بیشتر باشد، مردم بیشتر به خرید می‌پردازند (تقاضا زیاد میشود) و قیمت‌ها اتوماتیک بالا میرود. حال اگر در یک اقتصاد، ظرفیت‌های واقعی تولید افزایش نیافته باشد ولی پول جدیدی توسط بانک مرکزی خلق شده باشد (بانک مرکزی عامل ایجاد نقدینگی جدید است)، این عدم توازن باعث ایجاد تورم خواهد شد. میانگین سالانه نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران از سال 1353 تا اکنون در حدود 27 درصد بوده است؛ این در حالی است که میانگین سالانه رشد اقتصادی (تولید) در این دوره اندکی بیش از 2 درصد بوده است.

به روشنی می‌توان دریافت که چرا در این مدت میانگین نرخ سالانه تورم در حدود 19 درصد بوده است. وقتی حجم نقدینگی با شتاب بیش از ظرفیت‌های تولید رشد کند نتیجه آن تورمی است که در طی این 45 سال شاهد آن بوده ایم. ناکارآمد بودن نظام بانکی یکی از عوامل ایجاد این عدم تناسب است. این موضوع دلایل بسیار زیاد دیگری نیز دارد که در اینجا موضوع بحث ما نیست.

رابطه حجم نقدینگی و ارزش بازار بورس

حجم کل نقدینگی و ارزش کل بازار سرمایه دو پارامتر کلان اقتصادی هستند که با یکدیگر رابطه مستقیمی دارند. به عبارتی شاخص قیمت سهام بورس با نقدینگی رابطه مثبت دارد و رشد نقدینگی به رشد بازار بورس منتهی خواهد شد. این یک رابطه کلی بین این دو پارامتر است که ما بر پایه همین رابطه، میخواهیم به تحلیل آینده بورس از منظر مقایسه بین نسبت‌های این دو پارامتر در گذشته و امروز بپردازیم.

این روزها ارزش کل بازار بورس به مرز ارزش کل نقدینگی در کشور نزدیک شده است و این میتواند برای ما بسیار مهم باشد. برخی از تحلیلگران معتقدند این موضوع میتواند مقدمه‌ای برعوامل موثر بر ریزش بازار بورس در سال 99 باشد. اجازه بدهید بیشتر این موضوع را بررسی کنیم.

حجم کل نقدینگی در کشور در حال حاضر (در تاریخ نگارش این مقاله در 10 فروردین 99) چیزی حدود 2400 هزار میلیارد تومان است و ارزش کل بازار سرمایه هم تقریبا 2360 هزار میلیارد تومان است (در بالا اشاره شد). به عبارت دیگر ارزش بورس تقریبا به 100 درصد حجم نقدینگی کل کشور رسیده است! اجازه بدهید ببینیم این نسبت در گذشته چگونه بوده است. خوب با بررسی نمودار زیر که نشان دهنده نسبت ارزش کل بازار به کل نقدینگی است، همه چیز روشن میشود.

نزدیک شدن ارزش بازار سرمایه به مرز نقدینگی کل، در گذشته یکبار اتفاق افتاده است. این قضیه یک بار در دی ماه سال 92 اتفاق افتاده است و موجب اصلاح سنگین بازار بورس شد. در نمودار بالا می‌بینید که در دی ماه سال 92 ارزش کل بازار سرمایه به حدود 95 درصد نقدینگی کل کشور رسید و دقیقا در همان تاریخ ریزش شاخص کل بورس را در نمودار زیر مشاهده کنید.

آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.

آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .

در حال حاضر (فروردین 99) دوباره ارزش بازار به 100 درصد نقدینگی کل کشور نزدیک شده است (به نمودار دقت کنید). با این اوصاف شاید با خود بگویید که باتوجه به مطالب بالا زمان ریزش سنگین بورس فرا رسیده است، اما عجله نکنید! نکته مهمی که باید در نظر داشت شرکت‌های جدید الورود به بورس است که در طی این 7 سال وارد بورس شده‌اند.

با توجه به ورود شرکت‌های جدید به بورس (عرضه‌های اولیه)، این نسبت از قابلیت مقایسه یک به یک با گذشته برخوردار نیست و برای مقایسه باید نسبت‌های کنونی رو کمتر از نسبت‌های تاریخی متناظر در نظر گرفت. در واقع اگر بخواهیم کل ارزش بازار بورس را بدون شرکت‌های جدید در نظر بگیریم، ارزش بازار شاید حدود 80 درصد نقدینگی کل باشد. بنابراین از این منظر شرایط کمی با سال 92 فرق دارد.

ارزش دلاری بازار سرمایه و اهمیت آن در تحلیل آینده بورس

نکته بعدی که باید به آن توجه کرد ارزش دلاری بازار سرمایه است. نمودار ارزش دلاری کل بازار سرمایه را در تصویر زیر می‌بینید. در دی ماه 92 ارزش دلاری بازار سرمایه 175 میلیارد دلار رسیده بود دز حالی ارزش دلاری بازار در فروردین 99 با تمام شرکت های جدیدی که وارد بورس شده‌اند، تنها 144 میلیار دلار است (با توجه به نرخ روز دلار که تقریبا 16 هزار تومان است).

باتوجه به مطلب بالا، با همه رشدی که شاخص بورس در سال 98 داشته است، ارزش دلاری بازار سرمایه هنوز به سقف تاریخی خودش در دی ماه 92 نرسیده است. بنابراین از این منظر هم به نظر میرسد با شرایط سال 92 هنوز فاصله داریم. بنابراین میتوان نتیجه گرفت صرف برابری ارزش کل بورس با حجم نقدینگی کل، به هیچ عنوان نمی‌توانیم بگوییم که بورس حبابی شده است و قطعا ریزش خواهد کرد.

اما اتفاقی که در سال 92 در پی برابری حجم نقدینگی کل و ارزش بازار سرمایه رقم خورد میتواند یک زنگ خطر جدی برای اهالی بازار سرمایه باشد. فارغ از اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد، این داستان را پیگیری کنید و به عنوان یک درس مهم به تجربیات خودتان اضافه کنید.

زمان خروج از بازار

با توجه به برابری نقدینگی با ارزش بازار در سال 92 و سال 99، یعنی ارزش دلاری نقدینگی نیز به مانند ارزش دلاری بورس در سال 99 نسبت به 92 کمتر است. این یعنی اگر سال 92 را مبدا بگیریم، نقدینگی با دلار به طور متناسب رشد نکرده است و سرعت رشد دلار بیشتر بوده است. حالا اینجا باید توجه کنید که در سال 92 با آن نسبت، چه اتفاقی افتاده است؟

آن نسبت در آن تاریخ پایدار نبود که شاید علتش پایین بودن تصنوعی دلار در آن تاریخ بوده و الآن به قیمت واقعی تری رسیده است، اما اصلا قرار نیست ما به آن نقطه سال 92 برسیم، چیزی که برای ما اهمیت دارد آینده بورس است. خوب با آن ارزش دلاری نقدینگی و ارزش دلاری بورس و با آن نسبت ارزش بورس به نقدینگی در سال 92، شاهد ریزش بازار بودیم، اگر دوباره همه این متغییرها به نوعی به شرایط سال 92 برسد، میتوان نتیجه گرفت بازار در آستانه ریزش است. این یک تحلیل مقایسه ای است.

خوب حالا چیزهایی که میتواند شرایط را نزدیک دی ماه سال 92 کند به شرح زیر است:

• قیمت دلار تا حدود 13 هزار تومان افت کند ( ارزش دلاری بورس و ارزش دلاری نقدینگی به سال 92 نزدیک میشود)
• ارزش کل بورس بالاتر برود به نحوی که سرعت رشدش بیشتر از رشد نقدینگی باشد (ارزش دلاری بورس به سال 92 میرسد و نسبت ارزش بورس به نقدینگی هم مثلا به 130 درصد میرسد)

اگر بخواهیم با این استراتژی اقدام کنیم، از این زمان به بعد (10 فروردین 99) در صورت اتفاق افتادن هر یک از دو حالت بالا یا اتفاق افتادن هم زمان آنها، شرایط به دی ماه 92 نزدیک میشود و میتوان نتیجه گرفت بازار در آستانه ریزش قرار خواهد گرفت و باید از بازار خارج شد.

نتیجه گیری

با توجه به مطالب بیان شده دز این مقاله میتوان به عنوان یک روش تحلیلی مقایسه‌ای، روندهای آتی بورس را از منظر مقایسه‌ی ارزش بازار با حجم نقدینگی کل و همچنین توجه به ارزش دلاری بازار پیشبینی کرد.

هیچ کس آینده را نمی‌تواند پیشگویی کند، ما باید به دنبال نشانه‌ها باشیم. چیزی که واضح است باید تقاضا برای بازار وجود داشته باشد و تقاضا هم مستلزم وجود نقدینگی می‌باشد. هر چقدر ارزش بازار بورس بیشتر از ارزش نقدینگی شود، یعنی در حال حرکت به جایی هستیم که ممکن است بازار به یک ثباتی برسد یا دچار ریزش شود. در این میان هر چقدر نشانه‌های بیشتری را پیدا کنیم به پیش بینی درست نزدیک‌تر خواهیم شد.

برای اینکه بتوانیم زمان این تعادل بازار را بدست آوریم می‌توانیم به ارزش دلاری بازار نگاه کنیم و آن را با سقف قبلی مقایسه کنیم. در نهایت باید گفت تمامی این تحلیل‌های مقایسه‌ای، ذاتا قطعیتی در آنها نیست و تنها یک روش احتمالاتی است که نیازمند توسعه بیشتر برای بالا بردن احتمال وقوع یک پیش بینی است.

آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته در بورس

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته روی لینک زیر کلیک کنید.

تابلوخوانی در کنار تحلیل بنیادی و تکنیکال، بعد سوم بورس است. همه چیز در تابلوی معاملات سهم وجود دارد، اطلاعاتی که شاید در نگاه اول کسی متوجه آنها نشود اما با یادگیری تکنیک های تابلو خوانی و بازار خوانی می توانید به اطلاعات زیادی دست پیدا کنید و بر این اساس معاملات پر سودتری داشته باشید. در کتاب آموزش تابلو خوانی پیشرفته به مطالبی خواهیم پرداخت که در هیچ کلاس یا کتابی به شما آموزش نمی دهند. تکنیک هایی که حاصل سالها تجربه در بازار سرمایه است.